De school is enkele dagen bezig. Leerkrachten zijn al weken aan het werk om het beste
van zichelf te kunnen geven. Leerlingen zijn al weken bezig om het voor zich uit te
schuiven. Nu is het uiteindelijk zo ver. Voor leerkrachten, het ander personeel, leerlingen
en ouders wordt het weer een jaar om naar uit te kijken. Wat kan worden bereikt? Hoeveel
kennis en inzichten komen erbij? Hoeveel vaardigheden leren we? Hoeveel attitudes
worden een deel van onszelf? Hoeveel vooroordelen sneuvelen. Hoe wakker zijn we?
Woke is niet weg te denken uit de discussies vandaag. Te zelden komt het evenwichtig
aan bod. De tegenstanders maken er vaak een karikatuur van. De voorstanders slaan
soms goedmenende mensen plat met eisen, die voor hen verwarrend zijn, beladen hen
bovendien met een schuldgevoel. Uitspattingen op sociale media zijn niet altijd mooi om
zien. Ik zal hier niet ingaan op dit alles, maar een kort persoonlijk verhaal vertellen van een
gepensioneerde leerkracht, die het strijdtoneel overschouwt en er het zijne van denkt.
Woke wil “Sociale Rechtvaardigheid”, emancipatie en respect voor minderheidsgroepen.
Vaak is dit een terechte eis, maar soms ook een verwarrend verhaal. Waar liggen de
strijdpunten. Wat moet er veranderen? Soms lijken het pietluttige zaken. Soms lijken het
overbodige zaken. Maar vaak zijn het zeer terechte vragen tot verandering van ons
gedrag, van onze manier waarop we de maatschappij organiseren.
De kritiek op woke is te vaak karikaturaal en komt dan nog eens regelmatig uit rechtse- tot
extreem rechtse hoek. Bovendien wordt de kritiek soms ook gewoon geventileerd voor
politiek gewin, in een politieke strijd om de kiezer. Hierdoor nam ik die kritiek niet altijd
even ernstig. Ik volg het nieuws over de VS vaak via MSNBC (op Youtube). Hier zijn het
haast altijd Republikeinen en dan vaak de Trump adepten met een visie op de
samenleving, waarin ik me helemaal niet kan vinden, die kritiek spuien op woke. Hier komt
dan het principe naar boven: “De vijand van mijn vijand is mijn vriend”. Dus mijn begrip
voor veel van de opmerkingen en vragen van woke en mijn aversie t.o.v. de hoek van
waaruit de kritiek erop vaak komt, zorgt ervoor dat ik misschien te weinig kritisch keek
naar de wortels van woke, en de betekenis daarvan voor de werking van woke.
Wie meer wil weten over woke en een diepgaand, evenwichtig relaas wil lezen, kan ik het
volgende boek warm aanbevelen. W. Weyns, “Wie, wat, woke? Een cultuurkritische
benadering van wat we (on)rechtvaadig vinden”, Pelckmans, 2021. Hij doceert sociologie
en cultuurkritiek aan de Universiteit van Antwerpen.
Wie iets minder tijd heeft, kan terecht op de site van Radio 1. https://radio1.be/lees/wat-is-
woke-precies-en-waarom-brengt-het-zon-felle-reacties-teweeg
Kort door de bocht kan ik zeggen, dat ik sympathie heb voor de eisen tot respect voor
minderheidsgroepen. De eisen tot een daadwerkelijke emancipatie ervan. Maar
tegelijkertijd kan ik me niet vinden in de simplistische opdeling van goeden t.o.v. slechten,
m.a.w. van minderheidsgroepen t.o.v. ‘witte’ mannen, waarbij de westerse samenleving de
oorzaak is van (alle) problemen. In verband met gender eist woke terecht dat we
afstappen van het binaire man-vrouw verhaal. Maar zelf passen ze een binair stelsel toe
op de wereld en de problemen daarin.
Misschien is dit verhaal een aanleiding om de kennis over woke te verdiepen, in dialoog te
gaan met elkaar, elkaar ernstig te nemen en vooral goed naar elkaar te luisteren en samen te leven.
Tekst: L. Rost